Neurodivergent of neurotypisch: wat is neurodiversiteit?

Je hebt de term waarschijnlijk weleens gehoord, maar wat is neurodiversiteit precies? Neurodiversiteit houdt in dat er verschillende manieren zijn waarop mensen denken, leren en informatie verwerken. In deze blog bespreken we wat neurodiversiteit betekent en welke vormen van neurodivergentie er zijn. Ook gaan we in op de voordelen en vooroordelen rondom neurodiversiteit, en wat het betekent om een diagnose te krijgen.

Wat is neurodiversiteit?

“Stuur in godsnaam een paar dyslectici naar Schiphol” schreef NRC twee jaar geleden al. Steeds meer organisaties verdiepen zich in neurodiversiteit en de kwaliteiten van neurodivergente mensen. Een mooie ontwikkeling, maar weten we eigenlijk wel wat neurodiversiteit precies is? En vooral: wat het niet is?

Om goed antwoord te geven op de vraag ‘wat is neurodiversiteit?’, zoomen we eerst even uit naar de wereld om ons heen. De wereld is namelijk in elk aspect een onwijs diverse plek. Zo zijn er miljoenen soorten planten en dieren, en kennen we oneindig veel gewoonten en tradities. En net zoals we biodiversiteit en culturele diversiteit hebben, bestaat er ook variatie in mensen en hoe hun hersenen werken. Dit verschil in denken, leren en informatieverwerking noemen we neurologische diversiteit, ofwel neurodiversiteit. 

We gaan er bij neurodiversiteit vanuit dat elk brein uniek en waardevol is. Toch maken we als maatschappij nog altijd onderscheid tussen neurotypische en neurodivergente mensen.

Verschillende neurotypes

Mensen met het meest voorkomende neurotype worden neurotypisch genoemd. Bij neurotypische mensen werkt het brein op de meest voorkomende manier. Verwerkt iemands brein prikkels op een andere manier dan het dominante neurotype? Dan noemen we dat neurodivergent. Divergent komt uit het Engels, waar divergent letterlijk ‘afwijkend van de norm’ betekent. 

Maar, vanuit het neurodiversiteitsmodel bestaat er helemaal geen standaardbrein of afwijkend brein. Een neurodivergent brein is dus absoluut geen beperking of afwijking. Bij neurodivergente personen werkt het brein simpelweg anders dan je misschien bij neurotypische mensen gewend bent. Met de term neurodiversiteit stappen we af van het ziektebeeld dat mensen vaak aan neurodivergentie verbinden. 

Vergelijk het verschil in hersenen eens met andere verschillen tussen mensen. We vinden het ook heel normaal dat we allemaal een andere lichaamsbouw, lengte, persoonlijkheid en lievelingskleur hebben. Er zijn miljoenen variaties mogelijk. Gelukkig maar, want dat geeft de wereld kleur!

Wat valt er onder neurodivergentie?

Naar schatting is maar liefst 15 tot 20% van de beroepsbevolking neurodivergent. Al zou dit percentage best eens hoger kunnen liggen. Lang niet iedereen weet namelijk dat die neurodivergent is of heeft een diagnose. Daarnaast is er geen wetenschappelijke definitie van neurodivergentie en wat er precies onder valt. 

Over het algemeen hebben we het bij neurodivergentie over mensen met: 

• autismespectrumstoornis (ASS);
• ADHD;
• dyslexie;
• dyscalculie;
• dysnomie;
• dyspraxie;
• hoogsensitiviteit;
• hoogbegaafdheid; 

Als het goed is heb je nu een duidelijk beeld van wat we onder neurodiversiteit verstaan. Gelukkig maar! Want onwetendheid brengt vaak vooroordelen en stereotypering met zich mee. En helaas hebben neurodivergente mensen daar vaak mee te maken.

“Everyone is a genius. But if you judge a fish by its ability to climb a tree, it will live its whole life believing that it is stupid.”

Vooroordelen en voordelen van neurodiversiteit

Je hebt vast weleens een vooroordeel over neurodivergentie gehoord, of misschien zelfs weleens gedacht of gezegd. Bijvoorbeeld dat mensen met ADHD niet goed zouden kunnen samenwerken, of dat mensen met autisme altijd heel stil zouden zijn. Maar deze vooroordelen zijn natuurlijk onzin. Want iedereen, neurotypisch of neurodivergent, is uniek in diens kwaliteiten en tekorten. 

Wat neurodivergente mensen in de regel wel met elkaar gemeen hebben, is dat zij hun rechterhersenhelft meer gebruiken dan hun linkerhersenhelft. De rechterkant wordt vooral geassocieerd met kenmerken als:

• Emoties
• Creativiteit
• Associaties
• Fantasie
• Verbanden leggen
• Beelddenken

Deze kenmerken zijn niet per definitie meer of minder waardevol dan de kenmerken van de linkerhersenhelft. Bij niemand zullen de twee hersenhelften precies in evenwicht zijn. Iedereen blinkt ergens in uit en schiet ergens in tekort. Toch worden de tekorten van neurodivergente mensen sneller gezien als symptoom of stoornis, dan de tekorten van neurotypische mensen. 

Zonde, want neurodivergente mensen hebben kwaliteiten die, bijvoorbeeld op het werk, een hele mooie toevoeging zijn. Ze blinken namelijk uit in conceptueel en visueel denken. Ze zien sneller het grote plaatje, denken out-of-the-box, zijn creatief en innovatief, en leggen gemakkelijk verbanden. Ook bij Therapieland en Gezondeboel werken heel veel mensen met een neurodivergent brein!

“De meeste mensen zijn paardenbloemen en groeien overal. Orchideeën niet: zij hebben specifieke omstandigheden nodig om tot bloei te komen. Maar áls ze deze omstandigheden gevonden hebben, zijn het prachtige bloemen.”
– Floortje Scheepers

Diagnose voor neurodivergentie

Misschien heeft deze blog je aan het denken gezet en vraag je je af of je zelf neurodivergent bent. En misschien heb je zelfs weleens nagedacht of je daarvoor getest kan worden. Er bestaat echter geen specifieke diagnose voor neurodivergentie. Wel kun je een diagnose krijgen voor bijvoorbeeld ADHD of ASS. Maar voordat je dat traject ingaat, is het goed om stil te staan bij de voor- en nadelen van een diagnose. Wat hoop je dat het je oplevert? En wat nou als je de diagnose uiteindelijk niet krijgt?

Een diagnose krijgen heeft zeker voordelen: 

• Je krijgt erkenning voor de uitdagingen waar je tegenaan loopt.
• Je krijgt inzicht in sterke punten en uitdagingen.
• Je voelt je, misschien eindelijk, beter begrepen.
• Je krijgt toegang tot de juiste hulp, als je daar behoefte aan hebt.
• Je kunt ‘lotgenoten’ ontmoeten waar je ervaringen mee kunt uitwisselen.

Maar, het krijgen van een diagnose kan ook nadelen hebben:

• Je staat lang op de wachtlijst voor een officiële diagnose en het proces kost veel energie.
• Je krijgt een label opgeplakt, waardoor anderen je in een hokje kunnen plaatsen.
• Je krijgt vaak het woord ‘stoornis’ bij een diagnose, wat – onterecht – impliceert dat er iets mis of kapot is.
• Je krijgt te maken met negatieve vooroordelen die vastzitten aan een diagnose.
• Je kan last krijgen van (zelf)stigmatisering: je denkt dan dat je minder kan of waard bent.  

Denk dus goed na of het krijgen van een diagnose een positieve toevoeging is voor jou. Ben je er over uit dat je het traject aan wilt gaan? Dan kun je het beste naar je huisarts voor een doorverwijzing naar de juiste organisatie.