Inloggen
04-08-2022
Steeds meer kinderen en gezinnen kloppen aan bij de GGZ of jeugdzorg; de vraag groeit en de wachttijden nemen toe. Het systeem zit in de knel. Carlijn Welten en Niek Hayen, beide psychiater en systeemtherapeut, verlangden naar een manier van zorg verlenen waar zij écht achter konden staan. Ze vroegen zich af: “Wat als we alle conventies overboord zouden gooien en opnieuw zouden nadenken over psychisch lijden en de benadering daarvan, hoe zou dat eruitzien?”. Ze richtten Het Huis op: een ambulant behandelcentrum voor specialistische kinder- en jeugdpsychiatrie en een plek waar thema’s van verandering in de praktijk worden gebracht.
Thema’s van verandering in de praktijk
Een golf van innovatie spoelt de laatste jaren over de GGZ. Iedereen is het eens; het moet anders. Thema’s van verandering zijn onder andere normaliseren, het omarmen van psychische variatie, het inzetten van ervaringsdeskundigheid, creativiteit, lichaamsgericht werken en lotgenotencontact, en het anders inzetten van de DSM. In Het Huis worden al deze thema’s van verandering in de praktijk gebracht; een belichaming van hoe ‘de nieuwe GGZ’ eruit zou kunnen zien.
Het Huis: een thuis voor het hele systeem
“Hoe kan het dat we mensen week na week individueel zien om hen te helpen, maar we niet weten wie de echtgenoot, de ouder of een andere naaste is? Wie zijn wij om te denken dat we met wekelijks één uur therapie iets kunnen veranderen wat is ontstaan uit jaren achter elkaar, 24/7 opgroeien in een bepaald systeem?”, vroeg Carlijn zich af.
In Het Huis doen ze het daarom anders. “We zijn onze context en dus zien we in Het Huis niemand zonder zijn context”, legt Carlijn uit, “ouders, broertjes, zusjes; iedereen gaat mee en moet aan de bak. Want als één iemand in het gezin lijdt, lijden we allemaal.” Het Huis is dus niet alleen een plek van thuiskomen voor het individu, maar voor het hele gezin.
Weg van de labelcultuur en de DSM
In Het Huis hebben ze de DSM overboord gegooid. Het bespaart de behandelaren veel tijd: ze zijn niet bezig met vinken, strepen en kijken in welk malletje iemand gegoten moet worden. En de cliënten? Die vinden het ook geen enkel probleem. “En dan ben ik echt academisch opgeleid, maar we hebben die DSM écht niet nodig. Zodra het geen onderdeel is, vraagt niemand ernaar”, vertelt Carlijn. “We hebben het niet over of je wel of geen ADHD hebt. Wel hebben we het over je werkgeheugen en verwerkingssnelheid. En dan hebben we een heel ander gesprek.” Er wordt op zoek gegaan naar een nieuw verhaal en gefocust op veerkracht, talenten en krachten die iemand bezit.
Ook onderling met collega’s wordt gesproken over de kinderen vanuit het idee dat alles ‘normaal’ is, maar dat er een grote psychische variatie is. Dit zorgt voor heel andere, menselijkere gesprekken. Het gaat dus ook om het vinden en gebruiken van een andere taal, onderling en in het dossier: in Het Huis gaat het niet over ‘cliënten’, maar over ‘huisgenootjes’, niet over ‘anamnese’, maar over ‘wat jij vertelt over je klachten’ en niet over ‘beleid’, maar over ‘hoe gaan we nu verder?’.
De kracht van de groep
“We moeten ons als GGZ minder belangrijk maken en mensen inzetten met hun ervaring. We gaan in Het Huis uit van circulaire zorg: give and return”, legt Carlijn uit. Van elkaar leren dus. En hoe kan dat beter dan in groepen?
Groepen spelen een belangrijke rol in het huis. Zowel voor de kinderen zelf, als voor de ouders, broertjes en zusjes zijn er groepen. “In groepen leren ze vooral dat ze niet de enige zijn die het moeilijk hebben. Ze kunnen elkaar helpen en voelen ze zich thuis, doordat ze erachter komen dat niemand helemaal perfect is of in een bepaalde mal past”, vertelt Carlijn.
Groepen worden niet ingedeeld op hulpvraag, maar op leeftijdscategorie. Door verschillende kwetsbaarheden bij elkaar te zetten, kunnen de jongeren van elkaar leren. “Want uiteindelijk maakt de uitingsvorm niet uit; het gaat in alle gevallen om het hebben van een bepaalde kwetsbaarheid en niet goed om kunnen gaan met het leven”, aldus Carlijn.
Minder praten, meer doen
Behandelingen zijn meestal erg talig, terwijl jongeren die in de GGZ of jeugdzorg terechtkomen vaak juist tegen dat talige aan lopen. “In Het Huis zijn we op zoek naar hoe we het anders kunnen doen; wegblijven van het talige en allerlei modellen, maar deze wel in onze rugzak hebben”, legt Carlijn uit. Hoe dit er in de praktijk uitziet? Carlijn geeft in onderstaande video een aantal praktijkvoorbeelden.
Transformeer de GGZ met een beetje meer lef
Iedereen wil het wel anders doen binnen de GGZ, maar toch gebeurt het nog niet helemaal. Men voelt zich beperkt door het huidige systeem, is bang voor weerstand of weet niet waar te beginnen. Niek en Carlijn zijn het gewoon gaan doen, door iets from scratch op te bouwen. In het eerste jaar hebben ze al zo’n 95 gezinnen in behandeling gehad. En zij kunnen concluderen dat het echt werkt. Ze hebben veel gezinnen kunnen afsluiten. Ook gezinnen die al jaren in verschillende trajecten zaten, met meerdere opnamen.
Niek en Carlijn geloven dat omdenken altijd en overal mogelijk is, maar lastig is het wel. Waarschijnlijk zul je veel weerstand tegenkomen. Daar moet je even doorheen. Kijk naar wat je wél direct kunt veranderen: je kunt er bijvoorbeeld altijd voor kiezen om het hele gezin te betrekken bij een intakegesprek. Daar heb je geen heel nieuw systeem voor nodig.
“We hopen dat mensen het gewoon gaan doen. Spring in het diepe en kom erachter dat het eigenlijk helemaal niet zo eng is, maar juist een positieve verandering. Het geeft jou de kans om als behandelaar meer mens te zijn en dichterbij jezelf te komen. De wil is er. Nu alleen nog het lef om het ook daadwerkelijk te doen!”, aldus Niek en Carlijn.
Carlijn Welten en Niek Hayen spraken over dit onderwerp tijdens ons online event De zorg op z’n kop. Bekijk hun inspirerende sessie of lees meer over Het Huis.